Προκειμένου περί του βασιλιά των Μακεδόνων Φίλιππου Β', η ευρύτερη ιστορική μνήμη δεν του φέρθηκε τόσο καλά όσο του άξιζε. Δεν αναφερόμαστε ούτε στο άσχημο τέλος του, στη δολοφονία του δηλαδή, που συνέβη τέτοιες μέρες του 336 π.Χ., αλλά ούτε και στις σελίδες της επίσημης ιστορίας - η οποία βεβαίως τον δικαιώνει για τα μεγαλειώδη
πράγματα που έπραξε τόσο για τη Μακεδονία όσο και για ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο και πολιτισμό. Ή ακόμη και για ολόκληρο τον ευρωπαϊκό πολιτισμό... Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως από διάφορες και ποικίλες πηγές -ανάμεσά τους ένα ψηφιδωτό στο παλάτι του που αναπαριστά την "Αρπαγή της Ευρώπης"- οι ειδικοί εύλογα υποθέτουν πως ο ίδιος ο μακεδόνας βασιλιάς θεωρούσε τον εαυτό του ευρωπαίο ηγέτη.
Προφανώς αναφερόμαστε στην υστεροφημία του μέγιστου των Μακεδόνων αλλά και των αρχαίων ελλήνων βασιλέων. Και απ' όλα αυτά που είναι γνωστά για τον ίδιο, καλό θα ήταν να μην πάει το μυαλό σας στα άγρια μεθύσια του ή στις πολλές συζύγους που άλλαξε -σύμφωνα άλλωστε και με τα ήθη της εποχής- ή σε οποιεσδήποτε άλλες μικρότητες που μπορεί να έπραξε σε καθημερινό, πολιτικό, διπλωματικό, συνωμοτικό επίπεδο, με τους ομόφυλους Έλληνες ή και με τους αλλόφυλους Πέρσες.
Θα επιμείνουμε λοιπόν να ισχυριζόμαστε πως η ευρύτερη ιστορία και ιδιαίτερα η μνήμη δεν του φέρθηκε τόσο καλά, ακόμη και αν ανάμεσα στις επίσημες σελίδες που γράφτηκαν για αυτόν διαβάζουμε πως ήταν ο σωτήρας της Ελλάδας ή ακόμη πως ήταν ο ηγέτης που ένωσε τους Έλληνες και προσπάθησε να τους θέσει σε εξωστρεφή λειτουργία ώστε να εγκαταλείψουν τον αδελφοκτόνο σπαραγμό.
Νεαρότατος ο Φίλιππος, σε ηλικία μόλις 23 ετών, μετά από πανωλεθρία του προκατόχου του έλαβε τα ηνία της Μακεδονίας, και ο κατά πάντα καινοτόμος βασιλιάς κατάφερε όχι μόνο να ανασυντάξει το ευρισκόμενο υπό απειλή κράτος και να επιβάλει την κυριαρχία του σε ολόκληρη τη Μακεδονία και τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και να ενώσει με ευρύτερες διπλωματικές και πολεμικές κινήσεις τους Έλληνες.
Έτσι ο Φίλιππος άνοιξε τον δρόμο για την αντεπίθεση των Ελλήνων κατά των Περσών, που πολλές φορές ήδη είχαν "παρενοχλήσει" στρατιωτικά με τις ορδές τους τους Έλληνες σε θάλασσα και σε στεριά φτάνοντας μέχρι την ίδια την Αθήνα. Και όσο κι αν οι ελληνικές δυνάμεις κατήγαγαν περιφανείς νίκες (ή ακόμη και περιφανείς ήττες, όπως για παράδειγμα στις Θερμοπύλες), συνέχιζαν να απειλούνται από τον Πέρση Μεγάλο Βασιλιά. Αίφνης όμως τον μέγιστο των ελλήνων βασιλέων, Φίλιππο Β', τον πρόλαβε ο θάνατος. Και τότε ήλθε η σειρά του τρισμέγιστου Αλέξανδρου να αναλάβει δράση - έτσι εσαεί πλέον ο Φίλιππος αποκαλείται, σχεδόν μονότονα και μονοσήμαντα από όλους, ως ο πατέρας του Μεγάλου Αλέξανδρου. Αλλά ο Φίλιππος Β' δεν ήταν μόνο αυτό. Το μεγαλειώδες έργο του μεγίστου πατέρα ήταν το εφαλτήριο, ναι, για τον τρισμέγιστο γιο. Και ίσως έτσι πρέπει να τον θυμόμαστε και να τον μνημονεύουμε για να μην τον αδικούμε, προσφέροντάς του την αρμόζουσα τιμή!
Θα επιμείνουμε λοιπόν να ισχυριζόμαστε πως η ευρύτερη ιστορία και ιδιαίτερα η μνήμη δεν του φέρθηκε τόσο καλά, ακόμη και αν ανάμεσα στις επίσημες σελίδες που γράφτηκαν για αυτόν διαβάζουμε πως ήταν ο σωτήρας της Ελλάδας ή ακόμη πως ήταν ο ηγέτης που ένωσε τους Έλληνες και προσπάθησε να τους θέσει σε εξωστρεφή λειτουργία ώστε να εγκαταλείψουν τον αδελφοκτόνο σπαραγμό.
Νεαρότατος ο Φίλιππος, σε ηλικία μόλις 23 ετών, μετά από πανωλεθρία του προκατόχου του έλαβε τα ηνία της Μακεδονίας, και ο κατά πάντα καινοτόμος βασιλιάς κατάφερε όχι μόνο να ανασυντάξει το ευρισκόμενο υπό απειλή κράτος και να επιβάλει την κυριαρχία του σε ολόκληρη τη Μακεδονία και τη Βόρεια Ελλάδα, αλλά και να ενώσει με ευρύτερες διπλωματικές και πολεμικές κινήσεις τους Έλληνες.
Έτσι ο Φίλιππος άνοιξε τον δρόμο για την αντεπίθεση των Ελλήνων κατά των Περσών, που πολλές φορές ήδη είχαν "παρενοχλήσει" στρατιωτικά με τις ορδές τους τους Έλληνες σε θάλασσα και σε στεριά φτάνοντας μέχρι την ίδια την Αθήνα. Και όσο κι αν οι ελληνικές δυνάμεις κατήγαγαν περιφανείς νίκες (ή ακόμη και περιφανείς ήττες, όπως για παράδειγμα στις Θερμοπύλες), συνέχιζαν να απειλούνται από τον Πέρση Μεγάλο Βασιλιά. Αίφνης όμως τον μέγιστο των ελλήνων βασιλέων, Φίλιππο Β', τον πρόλαβε ο θάνατος. Και τότε ήλθε η σειρά του τρισμέγιστου Αλέξανδρου να αναλάβει δράση - έτσι εσαεί πλέον ο Φίλιππος αποκαλείται, σχεδόν μονότονα και μονοσήμαντα από όλους, ως ο πατέρας του Μεγάλου Αλέξανδρου. Αλλά ο Φίλιππος Β' δεν ήταν μόνο αυτό. Το μεγαλειώδες έργο του μεγίστου πατέρα ήταν το εφαλτήριο, ναι, για τον τρισμέγιστο γιο. Και ίσως έτσι πρέπει να τον θυμόμαστε και να τον μνημονεύουμε για να μην τον αδικούμε, προσφέροντάς του την αρμόζουσα τιμή!
O καινοτόμος κατά πάντα βασιλιάς
Απ
Όταν την άνοιξη του 359 π.Χ. σκοτώθηκε ο Περδίκκας Γ’, πρεσβύτερος αδελφός του Φιλίππου, μαζί με τέσσερις χιλιάδες επίλεκτους Μακεδόνες, ηττημένος από τον Βάρδυλι, βασιλιά των Ιλλυριών Δαρδανίων/ Δαρδάνων, τα πράγματα έμοιαζαν πολύ δύσκολα για τον διάδοχό του. Οι Παίονες ετοιμάζονταν να προωθηθούν προς τον νότο, οι Αθηναίοι και οι Οδρύσες προέβαλαν ο καθένας τον δικό του ανταπαιτητή (τους Αργαίο και Παυσανία) στον μακεδονικό θρόνο, ενώ και ο ηλικιωμένος Βάρδυλις είχε βέβαια την πρόθεση να επωφεληθεί από τη νίκη του και έτσι συγκέντρωνε ένα μεγάλο στράτευμα, για να επιχειρήσει προέλαση προς τα νότια.
Επιπλέον, το βασίλειο είχε συρρικνωθεί στα παλαιά του όρια, οι Πελαγόνες συμμάχησαν με τον Ιλλυριό Βάρδυλι, οι Ορέστες αποσκίρτησαν και ενώθηκαν με τους συγγενείς τους Μολοσσούς, ενώ οι Μακεδόνες (σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη 16.2,5), περίτρομοι, είχαν φοβηθεί από τις δυνάμεις των Ιλλυριών τόσο, ώστε δεν έδειχναν διάθεση να πολεμήσουν.
Ο Φίλιππος ανακηρύσσεται βασιλιάς
Ο εικοσιτριάχρονος τότε Φίλιππος, αμέσως μετά την ανακήρυξή του σε βασιλιά από το Κοινό των Μακεδόνων, άρχισε να εκπαιδεύει τον στρατό του, θέτοντας σε εφαρμογή μια σειρά επείγοντος χαρακτήρα καινοτομίες (ό,τι είχε διδαχθεί στη Θήβα του Επαμεινώνδα, ζώντας εκεί ως όμηρος), ενώ παράλληλα ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τον Άγι των Παιόνων και τον Βηρισάδη των Οδρυσών για την καταβολή φόρου (ή την εξαγορά τους). Τον ίδιο χρόνο περί το φθινόπωρο συνέτριψε τις μισθοφορικές δυνάμεις του προστατευόμενου των Αθηναίων ανταπαιτητή Αργαίου, ενώ ο βασιλιάς των Παιόνων πέθανε αιφνιδίως. Ακολούθησαν, το καλοκαίρι του 358 π.Χ., η ήττα του Βάρδυλι στη Λυγκηστίδα (σκοτώθηκαν περί τις εφτά χιλιάδες Ιλλυριοί τότε) και οι πρώτοι γάμοι του Φιλίππου με την Ιλλυρίδα Αυδάτα (πιθανώς θυγατέρα του Βάρδυλι) και με τη Φίλα από την Ελίμεια. Τον ίδιο καιρό, ο Φίλιππος ιδρύει και την Ηράκλεια της Λυγκηστίδος. Το φθινόπωρο, ο νεαρός βασιλιάς κατεβαίνει στη Θεσσαλία (στη Λάρισα;) και τότε μάλλον παντρεύεται τη Φιλίννα.
Η ήττα του Βάρδυλι είχε ως αποτέλεσμα την ανάκτηση της άνω Μακεδονίας. Αλλά ο νέος ηγέτης των Μακεδόνων δεν αρκείται σ’ αυτό, στοχεύει στην υποταγή της Αμφίπολης κι έτσι ξεκινά τον Συμμαχικό πόλεμο, το 357 π.Χ., στις αρχές του θέρους. Κατά πάσα πιθανότητα, το φθινόπωρο η Αμφίπολη περνά στην κυριαρχία του, ενώ τον ίδιο καιρό παντρεύεται την Ολυμπιάδα. Ο δραστήριος εκείνος άνθρωπος ωστόσο δεν ησυχάζει. Έτσι, τον ερχόμενο χειμώνα καταλαμβάνει την Πύδνα και σχεδόν ταυτόχρονα συμμαχεί με το Κοινό των Χαλκιδέων της Θράκης.
Συνασπισμός εναντίον του
Το επόμενο έτος (356 π.Χ.) φτάνουν τα νέα ότι Ιλλυριοί, Παίονες και Οδρύσες συνασπίζονται εναντίον του, αλλά εκείνος αρχίζει την πολιορκία της Ποτίδαιας, αφήνοντας στον Παρμενίωνα την καθυπόταξη των Ιλλυριών του Γράβου. Λίγο πριν από τη γέννηση του Αλεξάνδρου καταλαμβάνει τις Κρηνίδες, απωθώντας τον Θράκα βασιλιά Κετρίπορι, ενώ στον εναντίον του συνασπισμό προσχωρούν και οι Αθηναίοι. Και όταν ο Παρμενίων συντρίβει τους Ιλλυριούς, ο ίδιος ο Φίλιππος κυριεύει την Ποτίδαια. Αμέσως ύστερα, ξεκινά ουσιαστικά τον ιερό πόλεμο και νικά κοντά στους Δελφούς τους Φωκείς, οι οποίοι είχαν καταλάβει την άνοιξη το ιερό του Απόλλωνος.
Το επόμενο έτος, άνοιξη του 355 π.Χ., εισβάλλει στην Παιονία, ο ηττημένος βασιλιάς της οποίας Λύππειος γίνεται υποτελής του. Το καλοκαίρι τον βρίσκει στη Θεσσαλία και στη συνέχεια προωθείται στους Δελφούς, όπου οι Αμφικτύονες κηρύσσουν επίσημα τον ιερό πόλεμο εναντίον των Φωκέων. Λίγο αργότερα, προσβάλλει τη Μεθώνη, την οποία ωστόσο καταλαμβάνει την άνοιξη (το ενωρίτερο) ή το καλοκαίρι του 354 π.Χ. Αμέσως κατόπιν έρχεται στη Φωκίδα, ενώ στις αρχές του 353 π.Χ. συμμαχεί με τους Βοιωτούς. Ταυτόχρονα, ο Θηβαίος φίλος της νεότητός του Παμμένης περνά από τη Μακεδονία με βοιωτικά στρατεύματα, με τα οποία διεκπεραιώνεται στην Ασία για να βοηθήσει τον επαναστάτη σατράπη Αρτάβαζο. Αλλά και ο ίδιος ο Φίλιππος έρχεται στη Θράκη ως συνοδός του φίλου του (για να του εξασφαλίσει την ελεύθερη δίοδο).
Το θέρος και το φθινόπωρο του 353 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας βρίσκεται στη Θεσσαλία, όπου έρχεται ξανά την άνοιξη του 352 π.Χ. Εκεί έχει φτάσει στο μεταξύ και ο Ονόμαρχος, ο ηγέτης των Φωκέων, ο οποίος εισέβαλε προηγουμένως στη Βοιωτία. Στη μάχη του Κροκίου πεδίου, ανάμεσα στην Άλο και τη Φθιωτική Θήβα, οι δυνάμεις του Ονόμαρχου υπέστησαν συντριπτική ήττα (σκοτώθηκαν έξι χιλιάδες Φωκείς και αιχμαλωτίστηκαν τρεις χιλιάδες). Ο νικητής Φίλιππος καταλαμβάνει αμέσως έπειτα τις Φέρες (ο Λυκόφρων, τύραννος της εν λόγω πόλης, ήταν σύμμαχος του Ονομάρχου) και τις Παγασές. Ο Φίλιππος, ταγός των Θεσσαλών πλέον, παντρεύεται τη Φεραία Νικησίπολι. Στα τέλη του θέρους φθάνει έξω από τις Θερμοπύλες. Αργότερα, στρέφεται προς τον βορρά και προελαύνει ως τη Θρακική Χερσόνησο, απειλώντας τα εδάφη του Θρακός Κερσοβλέπτη. Αρρωσταίνει όμως στο Ηραίον τείχος και επιστρέφει εξ ανάγκης στη Μακεδονία.
Κατάληψη Ολύνθου, Α’ ΦιλιππικόςΣτις αρχές του 351 π.Χ. εισβάλλει στη Χαλκιδική, απειλώντας ουσιαστικά την Όλυνθο. Κατόπιν έρχεται στην Ήπειρο (με στόχο τώρα τον Αρρύβα), ενώ οι Παραυαίοι αποσπώνται από την Ήπειρο και προσαρτώνται στη Μακεδονία. Ταυτόχρονα, ο Αλέξανδρος ο Μολοσσός, νεότερος αδερφός της Ολυμπιάδος, συνοδεύει τον Φίλιππο στην Πέλλα, όπου και ζει στο εξής. Στην Αθήνα, ο Δημοσθένης (εικόνα δεξιά) εκφωνεί τον Α’ Φιλιππικό του. Τον χειμώνα του επομένου έτους οι ετεροθαλείς αδελφοί του Φιλίππου Αρριδαίος και Μενέλαος προσκαλούνται στην Όλυνθο.
Το 349 π.Χ. το κοινό των Χαλκιδέων συμμαχεί με την Αθήνα και σχεδόν αμέσως ο Φίλιππος εισβάλλει (μέσα του θέρους) στη Χαλκιδική, απαιτώντας να του παραδοθούν οι Αρριδαίος και Μενέλαος. Οι περισσότερες μικρότερες πόλεις-μέλη του κοινού των Χαλκιδέων παραδίδονται στη διάθεσή του εκτός από μια, που δεν άνοιξε τις πύλες της στον μακεδονικό στρατό και κατεσκάφη. Η Όλυνθος απομονώνεται. Τον επόμενο χρόνο καταλαμβάνεται η Τορώνη, σημαντική πόλη του κοινού των Χαλκιδέων, καθώς και η Μηκύβερνα, λιμένας της Ολύνθου. Στις αρχές του καλοκαιριού, ο Φίλιππος βρίσκεται μπροστά στην Όλυνθο. Η πόλη πέφτει στα χέρια του, μόλις αρχίζει το φθινόπωρο, και ο βασιλιάς της Μακεδονίας δουλώνει τους κατοίκους της. Στο μεταξύ, οι Αθηναίοι προσπαθούν να σχηματίσουν έναν αντιμακεδονικό συνασπισμό.
Αμφικτυονικό συνέδριο, Β’ Φιλιππικός, δίκη Αισχύνη
Στις αρχές του 347 π.Χ. οι Φωκείς καθαιρούν τον ηγέτη τους Φάλαικο (τον αντικαθιστούν με τρεις στρατηγούς, που αποφασίζουν να παραδώσουν τις Θερμοπύλες στους Αθηναίους), ο οποίος Φάλαικος ωστόσο επανέρχεται πραξικοπηματικά στην εξουσία μετά λίγους μήνες. Το 346 π.Χ. (αρχές του έτους) καταφθάνει στην Πέλλα αθηναϊκή πρεσβεία. Αργότερα, ο Φίλιππος κινείται εναντίον του Κερσοβλέπτη και καταλαμβάνει το Ιερόν όρος, κι ενώ ακόμη εκείνος λείπει στη Θράκη, καταφθάνει δεύτερη αθηναϊκή πρεσβεία στην Πέλλα (με προτάσεις ειρήνευσης). Ο βασιλιάς της Μακεδονίας χρειάζεται επειγόντως την ειρήνη, για να βάλει ένα τέρμα στον ιερό πόλεμο κατ’ απαίτηση των Θεσσαλών. Μετά τις νίκες του στον βορρά, ο Φίλιππος επιστρέφει, η ειρήνη είναι πια γεγονός και στα τέλη του θέρους βρίσκεται στις Θερμοπύλες, κι ο Φάλαικος του τις παραδίδει. Κατόπιν έρχεται στους Δελφούς, συμμετέχει στο Αμφικτυονικό συνέδριο (στο οποίο αποφασίζεται η επιβολή προστίμου στους Φωκείς) και προεδρεύει στα Πύθια.
Το 345 π.Χ. εκστρατεύει στην Ιλλυρία εναντίον των Αρδιέων. Τον επόμενο χρόνο στη Θεσσαλία διευθετεί προβλήματα που ανέκυψαν με τις Φέρες. Ταυτόχρονα, ενισχύει το Άργος και τη Μεσσήνη, ενώ στη Σπάρτη καταφθάνει ο Δημοσθένης ως πρέσβης των Αθηναίων (θέρος). Το φθινόπωρο, Φίλιππος, Άργος και Μεσσήνη στέλνουν πρέσβεις τους στην Αθήνα. Ο Δημοσθένης εκφωνεί τον Β’ Φιλιππικό του στην εκκλησία του δήμου. Τον χειμώνα (344/3 π.Χ.) περσική πρεσβεία στην Αθήνα, αλλά και στη Θήβα το Άργος και τη Σπάρτη. Την άνοιξη του 343 π.Χ. αθηναϊκή πρεσβεία στον Φίλιππο, ωστόσο το φθινόπωρο δικάζεται ο Αισχίνης στην Αθήνα.
Συμμαχία των Ελλήνων, δολοφονία Φιλίππου
Το 342 π.Χ. θανατώνεται στα Σούσα ο Ερμείας, τύραννος του Αταρνέα και φίλος του Φιλίππου. Στα τέλη του 341, Αθηναίοι και Χαλκιδείς στέλνουν πρεσβείες στην Πελοπόννησο. Αρχίζουν οι προετοιμασίες για τη σύναψη κοινής ειρήνης και τη δημιουργία συμμαχίας των Ελλήνων. Στις αρχές του 340 π.Χ. δημιουργείται η συμμαχία. Ωστόσο, στα μέσα του ίδιου έτους ο Φίλιππος πολιορκεί την Πέρινθο. Λίγο αργότερα ελαύνει εναντίον των Βυζαντίων και αιχμαλωτίζει αθηναϊκά πλοία φορτωμένα με δημητριακά, με αποτέλεσμα οι Αθηναίοι να κηρύξουν εναντίον του τον πόλεμο.
Στα τέλη του 340 π.Χ. οι αμφικτύονες κηρύσσουν τον πόλεμο κατά των Αμφισσέων. Την άνοιξη του 339 ο Φίλιππος αποσύρει τις δυνάμεις του από το Βυζάντιο και πολεμά νικηφόρα τους Σκύθες, αλλά στα τέλη του θέρους επιστρέφει στη Μακεδονία. Το φθινόπωρο, οι αμφικτύονες τον ορίζουν ηγέτη των επιχειρήσεων εναντίον της Άμφισσας, και εντός ολίγου χρόνου καταλαμβάνει την Ελάτεια. Την άνοιξη του 338 π.Χ. κυριεύεται η Άμφισσα. Το καλοκαίρι έρχεται η πτώση της Ναυπάκτου και προς τα τέλη του θέρους η μάχη της Χαιρώνειας.
Ακολουθεί η ειρήνη με τους Βοιωτούς, τους Αθηναίους και άλλα ελληνικά κράτη. Το φθινόπωρο ο Φίλιππος έρχεται στην Πελοπόννησο και στις αρχές του 337 π.Χ. δημιουργείται η συμμαχία της Κορίνθου. Το θέρος (ή την άνοιξη) αυτού του χρόνου, ο Φίλιππος παντρεύεται την Κλεοπάτρα. Το επόμενο έτος εκστρατεύει εναντίον των Ιλλυριών του Πλευρία, ενώ ταυτόχρονα μια μακεδονική δύναμη, υπό τον Παρμενίωνα, εισβάλλει προδρομικά στην Ασία. Τα μέσα του θέρους ο σαρανταεφτάχρονος βασιλιάς δολοφονείται στις Αιγές, έπειτα από είκοσι τρία χρόνια εξουσίας.
Αυτές τις δύο δεκαετίες, ο Φίλιππος νίκησε τους Ιλλυριούς του Βάρδυλι (και άλλους), επανένωσε τους Λυγκηστές και τα άλλα φύλα της άνω Μακεδονίας με τους Μακεδόνες, καταργώντας τώρα τις ιδιαίτερες βασιλείες τους. Επιπλέον, κατέκτησε ολόκληρη την περιοχή πέρα από την Πελαγονία και τη Δερρίοπο ως τη Λυχνιδό. Προσάρτησε ακόμη την περιφέρεια των Πρεσπών (Βρυγηίδων λιμνών) στο κράτος του. Προς ανατολάς προώθησε τα όρια του μακεδονικού βασιλείου μέχρι τον Νέστο ώς τα όρη Κερκίνη και Όρβηλος, ενώ προχώρησε πιο πάνω από τα Σκόπια (Σκούπους), την πρωτεύουσα του Βάρδυλι. Βέβαια, δεν ενσωμάτωσε στο βασίλειό του ούτε τα ιλλυρικά και θρακικά κράτη ούτε και την Παιονία τα εν λόγω κράτη αυτοδιοικούνταν με τους δικούς τους εθνικούς βασιλείς (τον Κλείτο, γιο του Βάρδυλι, για παράδειγμα, στη Δαρδανία). Έτσι, ολόκληρη η χερσόνησος του Αίμου στο βόρειο τμήμα της, από το Ιόνιο και το Αιγαίο ως τον Ίστρο/ Δάνουβι, ήταν μακεδονική, στα μέσα του 336 π.Χ.
Αναδιοργάνωση του στρατού
Στα χρόνια του Φιλίππου αρχίζει να χρησιμοποιείται για το μακεδονικό πεζικό ο όρος φάλαγγα. Εδώ οφείλουμε να πούμε ότι ο Φίλιππος ασχολήθηκε, στο ξεκίνημα της βασιλείας του, με την αναδιοργάνωση του στρατού και μέσα σ’ έναν χρόνο ολοκλήρωσε τον ανασχηματισμό του ή ορθότερα την επανίδρυσή του, όπως μας βεβαιώνει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (16. 3). Το αναδιοργανωμένο εκείνο πεζικό, το οποίο συνολικά ονομαζόταν φάλαγγα (Αρριαν. Β’ 8, ανέπτυσσεν αεί το κέρας ες φάλαγγα, άλλην και άλλην τάξιν των οπλιτών παράγων, ο Αλέξανδρος παρέτασσε πάντα τον στρατό σε φάλαγγα, τοποθετώντας τις ταξιαρχίες τη μια μετά την άλλη), αποτελούσαν τάξεις. Μία τάξις (ταξιαρχία κατά τον σημερινό προσδιορισμό και όχι τάγμα, όπως φαίνεται από τον αριθμό των ανδρών που αποτελούσαν την εν λόγω μονάδα) είχε περί τούς χιλίους πεντακόσιους άνδρες, οι οποίοι κατάγονταν πάντα από κάποια συγκεκριμένη περιοχή της Μακεδονίας...
Για τη σάρισαΌπλο συνηθισμένο και χαρακτηριστικό της μακεδονικής φάλαγγας ήταν η σάρισα, δόρυ μακρύ, που έφτανε σε μήκος τα πεντέμισι μέτρα. Η σάρισα θα πρέπει να ήταν εφεύρημα και καινοτομία του Φιλίππου, γιατί αν την κατείχε ενωρίτερα το μακεδονικό πεζικό, θα το γνωρίζαμε. Η σάρισα απαιτούσε, λόγω του μήκους της, τη χρήση και των δύο χεριών του πεζού στρατιώτη, κι έτσι προέκυψε φυσιολογικά η μικρότερη και ελαφρότερη ασπίδα, η οποία είχε διάμετρο εξήντα εκατοστών περίπου.
Η ασπίδα ήταν περασμένη στο αριστερό χέρι του στρατιώτη, το δεξί κρατούσε τη σάρισα και το αριστερό βοηθούσε το δεξί στον χειρισμό του μακρότατου εκείνου δόρατος. Ο Πολύαινος (4. 2, 10), αναφερόμενος στην εκπαίδευση του μακεδονικού στρατού από τον Φίλιππο, μιλάει και για τον οπλισμό του, οι άνδρες του Φιλίππου έπαιρναν μέρος σε μακριές πορείες πάνοπλοι, με τις περικνημίδες, τις ασπίδες, τις σάρισες και τα κράνη τους, κουβαλώντας παράλληλα και τα εφόδια που χρειάζονταν.
Αλλαγή της οικονομίας του βασιλείου
O Φίλιππος ανέτρεψε σε πολλά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των Μακεδόνων, ενώ άλλαξε ριζικά και την οικονομία του βασιλείου. Κατ’ αρχήν είναι ο πρώτος Μακεδών βασιλιάς που έκοψε χρυσό νόμισμα -ώς αυτόν μόνο αργυρά ήταν τα νομίσματα των Αλεξάνδρου Α’, Περδίκκα Β’, Αρχελάου, Αμύντα Γ’ και Περδίκκα Γ’. Όπως μας λέει και ο Διόδωρος (16, 8), αναφερόμενος στους Φιλίππους: [...] Τα δε μεταλλεία χρυσού που υπήρχαν στην περιοχή κι ήταν εντελώς απλά και άνευ αξίας ως προς την κατασκευή τους τόσο τα επαύξησε ώστε να του φέρουν προσόδους μεγαλύτερες από χίλια τάλαντα, και απ’ αυτά γρήγορα σωρεύοντας πλούτο, μάλλον λόγω της ευπορίας του σε χρήμα, ώθησε σε μεγάλη υπεροχή το μακεδονικό βασίλειο.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς όμως δεν ενδιαφέρθηκε μονάχα για τα ορυχεία της περιοχής των Κρηνίδων/ Φιλίππων, αλλά και για τις καλλιέργειες. Όπως προδίδει το όνομα της πόλης, ο τόπος εκεί ήταν γεμάτος πηγές. Στάσιμα νερά στα έλη και δάση εκτεταμένα εμπόδιζαν τόσο την εγκατάσταση κατοίκων όσο και τη γεωργία. Ο Θεόφραστος (CP 5. 14,5), αναφερόμενος στην πεδιάδα των Φιλίππων, όταν η περιοχή διατελούσε υπό τους Θράκες, λέει πως ήταν δασωμένη και ελώδης, αλλά υπό την εξουσία του Φιλίππου άλλαξε όψη· μόλις αποτραβήχτηκαν τα νερά και το έδαφος αποξηράνθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του, τότε και ολόκληρος ο χώρος καλλιεργήθηκε. Κατά τα φαινόμενα, όμως, αυτό δεν συνέβη μόνο στην πεδιάδα των Φιλίππων μα και αλλού, στην εποχή βέβαια του ίδιου καινοτόμου κατά πάντα βασιλιά.
Παιδεία, πολιτισμόςΗ παιδεία του Αλεξάνδρου Γ’ (και τα σχετικά μ’ αυτήν) είναι γνωστή. Αλλά και ο πατέρας δεν υπολειπόταν ως προς τον γιο. Όπως παρατηρεί ο Αιλιανός (Ποικίλη Ιστορία 4), ο Φίλιππος δεν ήταν καλός μόνο στα πολεμικά πράγματα, αλλά και παιδείαν ανδρειότατα ετίμα και Πλάτωνα δε ετίμησε και Θεόφραστον. Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (16. 2, 2), μάλιστα, ο Φίλιππος φέρεται να μαθητεύει, ενόσω ζει όμηρος στη Θήβα, πλάι σ’ έναν πυθαγόρειο φιλόσοφο. [...]
Μπορεί να θεωρήσουμε, λοιπόν, ότι η κοινωνία της Μακεδονίας, ιδιαίτερα επί Φιλίππου Β’, ήταν αρκετά προηγμένη και πως τα συμπόσια και τα δείπνα οι μουσικοί αγώνες, οι θεατρικές παραστάσεις δεν αποτελούσαν την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Στα πολυπρόσωπα συμπόσια ή δείπνα τους οι Μακεδόνες, άρχοντες ή μη, συζητούσαν, άκουγαν υποκριτές, αοιδούς και μουσικούς και τρωγόπιναν σχεδόν κατά τον συνήθη στους Έλληνες τρόπο. Οι επιδόσεις τους ήταν καλές και στον χορό. Γνωρίζουμε τα ονόματα δύο μακεδονικών χορών, της καρπαίας και της τελεσιάδος.
Πηγή: εφημερίδα ΜακεδονίαΌταν την άνοιξη του 359 π.Χ. σκοτώθηκε ο Περδίκκας Γ’, πρεσβύτερος αδελφός του Φιλίππου, μαζί με τέσσερις χιλιάδες επίλεκτους Μακεδόνες, ηττημένος από τον Βάρδυλι, βασιλιά των Ιλλυριών Δαρδανίων/ Δαρδάνων, τα πράγματα έμοιαζαν πολύ δύσκολα για τον διάδοχό του. Οι Παίονες ετοιμάζονταν να προωθηθούν προς τον νότο, οι Αθηναίοι και οι Οδρύσες προέβαλαν ο καθένας τον δικό του ανταπαιτητή (τους Αργαίο και Παυσανία) στον μακεδονικό θρόνο, ενώ και ο ηλικιωμένος Βάρδυλις είχε βέβαια την πρόθεση να επωφεληθεί από τη νίκη του και έτσι συγκέντρωνε ένα μεγάλο στράτευμα, για να επιχειρήσει προέλαση προς τα νότια.
Επιπλέον, το βασίλειο είχε συρρικνωθεί στα παλαιά του όρια, οι Πελαγόνες συμμάχησαν με τον Ιλλυριό Βάρδυλι, οι Ορέστες αποσκίρτησαν και ενώθηκαν με τους συγγενείς τους Μολοσσούς, ενώ οι Μακεδόνες (σύμφωνα με τον Διόδωρο Σικελιώτη 16.2,5), περίτρομοι, είχαν φοβηθεί από τις δυνάμεις των Ιλλυριών τόσο, ώστε δεν έδειχναν διάθεση να πολεμήσουν.
Ο Φίλιππος ανακηρύσσεται βασιλιάς
Ο εικοσιτριάχρονος τότε Φίλιππος, αμέσως μετά την ανακήρυξή του σε βασιλιά από το Κοινό των Μακεδόνων, άρχισε να εκπαιδεύει τον στρατό του, θέτοντας σε εφαρμογή μια σειρά επείγοντος χαρακτήρα καινοτομίες (ό,τι είχε διδαχθεί στη Θήβα του Επαμεινώνδα, ζώντας εκεί ως όμηρος), ενώ παράλληλα ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τον Άγι των Παιόνων και τον Βηρισάδη των Οδρυσών για την καταβολή φόρου (ή την εξαγορά τους). Τον ίδιο χρόνο περί το φθινόπωρο συνέτριψε τις μισθοφορικές δυνάμεις του προστατευόμενου των Αθηναίων ανταπαιτητή Αργαίου, ενώ ο βασιλιάς των Παιόνων πέθανε αιφνιδίως. Ακολούθησαν, το καλοκαίρι του 358 π.Χ., η ήττα του Βάρδυλι στη Λυγκηστίδα (σκοτώθηκαν περί τις εφτά χιλιάδες Ιλλυριοί τότε) και οι πρώτοι γάμοι του Φιλίππου με την Ιλλυρίδα Αυδάτα (πιθανώς θυγατέρα του Βάρδυλι) και με τη Φίλα από την Ελίμεια. Τον ίδιο καιρό, ο Φίλιππος ιδρύει και την Ηράκλεια της Λυγκηστίδος. Το φθινόπωρο, ο νεαρός βασιλιάς κατεβαίνει στη Θεσσαλία (στη Λάρισα;) και τότε μάλλον παντρεύεται τη Φιλίννα.
Η ήττα του Βάρδυλι είχε ως αποτέλεσμα την ανάκτηση της άνω Μακεδονίας. Αλλά ο νέος ηγέτης των Μακεδόνων δεν αρκείται σ’ αυτό, στοχεύει στην υποταγή της Αμφίπολης κι έτσι ξεκινά τον Συμμαχικό πόλεμο, το 357 π.Χ., στις αρχές του θέρους. Κατά πάσα πιθανότητα, το φθινόπωρο η Αμφίπολη περνά στην κυριαρχία του, ενώ τον ίδιο καιρό παντρεύεται την Ολυμπιάδα. Ο δραστήριος εκείνος άνθρωπος ωστόσο δεν ησυχάζει. Έτσι, τον ερχόμενο χειμώνα καταλαμβάνει την Πύδνα και σχεδόν ταυτόχρονα συμμαχεί με το Κοινό των Χαλκιδέων της Θράκης.
Συνασπισμός εναντίον του
Το επόμενο έτος (356 π.Χ.) φτάνουν τα νέα ότι Ιλλυριοί, Παίονες και Οδρύσες συνασπίζονται εναντίον του, αλλά εκείνος αρχίζει την πολιορκία της Ποτίδαιας, αφήνοντας στον Παρμενίωνα την καθυπόταξη των Ιλλυριών του Γράβου. Λίγο πριν από τη γέννηση του Αλεξάνδρου καταλαμβάνει τις Κρηνίδες, απωθώντας τον Θράκα βασιλιά Κετρίπορι, ενώ στον εναντίον του συνασπισμό προσχωρούν και οι Αθηναίοι. Και όταν ο Παρμενίων συντρίβει τους Ιλλυριούς, ο ίδιος ο Φίλιππος κυριεύει την Ποτίδαια. Αμέσως ύστερα, ξεκινά ουσιαστικά τον ιερό πόλεμο και νικά κοντά στους Δελφούς τους Φωκείς, οι οποίοι είχαν καταλάβει την άνοιξη το ιερό του Απόλλωνος.
Το επόμενο έτος, άνοιξη του 355 π.Χ., εισβάλλει στην Παιονία, ο ηττημένος βασιλιάς της οποίας Λύππειος γίνεται υποτελής του. Το καλοκαίρι τον βρίσκει στη Θεσσαλία και στη συνέχεια προωθείται στους Δελφούς, όπου οι Αμφικτύονες κηρύσσουν επίσημα τον ιερό πόλεμο εναντίον των Φωκέων. Λίγο αργότερα, προσβάλλει τη Μεθώνη, την οποία ωστόσο καταλαμβάνει την άνοιξη (το ενωρίτερο) ή το καλοκαίρι του 354 π.Χ. Αμέσως κατόπιν έρχεται στη Φωκίδα, ενώ στις αρχές του 353 π.Χ. συμμαχεί με τους Βοιωτούς. Ταυτόχρονα, ο Θηβαίος φίλος της νεότητός του Παμμένης περνά από τη Μακεδονία με βοιωτικά στρατεύματα, με τα οποία διεκπεραιώνεται στην Ασία για να βοηθήσει τον επαναστάτη σατράπη Αρτάβαζο. Αλλά και ο ίδιος ο Φίλιππος έρχεται στη Θράκη ως συνοδός του φίλου του (για να του εξασφαλίσει την ελεύθερη δίοδο).
Το θέρος και το φθινόπωρο του 353 π.Χ. ο βασιλιάς της Μακεδονίας βρίσκεται στη Θεσσαλία, όπου έρχεται ξανά την άνοιξη του 352 π.Χ. Εκεί έχει φτάσει στο μεταξύ και ο Ονόμαρχος, ο ηγέτης των Φωκέων, ο οποίος εισέβαλε προηγουμένως στη Βοιωτία. Στη μάχη του Κροκίου πεδίου, ανάμεσα στην Άλο και τη Φθιωτική Θήβα, οι δυνάμεις του Ονόμαρχου υπέστησαν συντριπτική ήττα (σκοτώθηκαν έξι χιλιάδες Φωκείς και αιχμαλωτίστηκαν τρεις χιλιάδες). Ο νικητής Φίλιππος καταλαμβάνει αμέσως έπειτα τις Φέρες (ο Λυκόφρων, τύραννος της εν λόγω πόλης, ήταν σύμμαχος του Ονομάρχου) και τις Παγασές. Ο Φίλιππος, ταγός των Θεσσαλών πλέον, παντρεύεται τη Φεραία Νικησίπολι. Στα τέλη του θέρους φθάνει έξω από τις Θερμοπύλες. Αργότερα, στρέφεται προς τον βορρά και προελαύνει ως τη Θρακική Χερσόνησο, απειλώντας τα εδάφη του Θρακός Κερσοβλέπτη. Αρρωσταίνει όμως στο Ηραίον τείχος και επιστρέφει εξ ανάγκης στη Μακεδονία.
Κατάληψη Ολύνθου, Α’ ΦιλιππικόςΣτις αρχές του 351 π.Χ. εισβάλλει στη Χαλκιδική, απειλώντας ουσιαστικά την Όλυνθο. Κατόπιν έρχεται στην Ήπειρο (με στόχο τώρα τον Αρρύβα), ενώ οι Παραυαίοι αποσπώνται από την Ήπειρο και προσαρτώνται στη Μακεδονία. Ταυτόχρονα, ο Αλέξανδρος ο Μολοσσός, νεότερος αδερφός της Ολυμπιάδος, συνοδεύει τον Φίλιππο στην Πέλλα, όπου και ζει στο εξής. Στην Αθήνα, ο Δημοσθένης (εικόνα δεξιά) εκφωνεί τον Α’ Φιλιππικό του. Τον χειμώνα του επομένου έτους οι ετεροθαλείς αδελφοί του Φιλίππου Αρριδαίος και Μενέλαος προσκαλούνται στην Όλυνθο.
Αμφικτυονικό συνέδριο, Β’ Φιλιππικός, δίκη Αισχύνη
Στις αρχές του 347 π.Χ. οι Φωκείς καθαιρούν τον ηγέτη τους Φάλαικο (τον αντικαθιστούν με τρεις στρατηγούς, που αποφασίζουν να παραδώσουν τις Θερμοπύλες στους Αθηναίους), ο οποίος Φάλαικος ωστόσο επανέρχεται πραξικοπηματικά στην εξουσία μετά λίγους μήνες. Το 346 π.Χ. (αρχές του έτους) καταφθάνει στην Πέλλα αθηναϊκή πρεσβεία. Αργότερα, ο Φίλιππος κινείται εναντίον του Κερσοβλέπτη και καταλαμβάνει το Ιερόν όρος, κι ενώ ακόμη εκείνος λείπει στη Θράκη, καταφθάνει δεύτερη αθηναϊκή πρεσβεία στην Πέλλα (με προτάσεις ειρήνευσης). Ο βασιλιάς της Μακεδονίας χρειάζεται επειγόντως την ειρήνη, για να βάλει ένα τέρμα στον ιερό πόλεμο κατ’ απαίτηση των Θεσσαλών. Μετά τις νίκες του στον βορρά, ο Φίλιππος επιστρέφει, η ειρήνη είναι πια γεγονός και στα τέλη του θέρους βρίσκεται στις Θερμοπύλες, κι ο Φάλαικος του τις παραδίδει. Κατόπιν έρχεται στους Δελφούς, συμμετέχει στο Αμφικτυονικό συνέδριο (στο οποίο αποφασίζεται η επιβολή προστίμου στους Φωκείς) και προεδρεύει στα Πύθια.
Το 345 π.Χ. εκστρατεύει στην Ιλλυρία εναντίον των Αρδιέων. Τον επόμενο χρόνο στη Θεσσαλία διευθετεί προβλήματα που ανέκυψαν με τις Φέρες. Ταυτόχρονα, ενισχύει το Άργος και τη Μεσσήνη, ενώ στη Σπάρτη καταφθάνει ο Δημοσθένης ως πρέσβης των Αθηναίων (θέρος). Το φθινόπωρο, Φίλιππος, Άργος και Μεσσήνη στέλνουν πρέσβεις τους στην Αθήνα. Ο Δημοσθένης εκφωνεί τον Β’ Φιλιππικό του στην εκκλησία του δήμου. Τον χειμώνα (344/3 π.Χ.) περσική πρεσβεία στην Αθήνα, αλλά και στη Θήβα το Άργος και τη Σπάρτη. Την άνοιξη του 343 π.Χ. αθηναϊκή πρεσβεία στον Φίλιππο, ωστόσο το φθινόπωρο δικάζεται ο Αισχίνης στην Αθήνα.
Συμμαχία των Ελλήνων, δολοφονία Φιλίππου
Το 342 π.Χ. θανατώνεται στα Σούσα ο Ερμείας, τύραννος του Αταρνέα και φίλος του Φιλίππου. Στα τέλη του 341, Αθηναίοι και Χαλκιδείς στέλνουν πρεσβείες στην Πελοπόννησο. Αρχίζουν οι προετοιμασίες για τη σύναψη κοινής ειρήνης και τη δημιουργία συμμαχίας των Ελλήνων. Στις αρχές του 340 π.Χ. δημιουργείται η συμμαχία. Ωστόσο, στα μέσα του ίδιου έτους ο Φίλιππος πολιορκεί την Πέρινθο. Λίγο αργότερα ελαύνει εναντίον των Βυζαντίων και αιχμαλωτίζει αθηναϊκά πλοία φορτωμένα με δημητριακά, με αποτέλεσμα οι Αθηναίοι να κηρύξουν εναντίον του τον πόλεμο.
Στα τέλη του 340 π.Χ. οι αμφικτύονες κηρύσσουν τον πόλεμο κατά των Αμφισσέων. Την άνοιξη του 339 ο Φίλιππος αποσύρει τις δυνάμεις του από το Βυζάντιο και πολεμά νικηφόρα τους Σκύθες, αλλά στα τέλη του θέρους επιστρέφει στη Μακεδονία. Το φθινόπωρο, οι αμφικτύονες τον ορίζουν ηγέτη των επιχειρήσεων εναντίον της Άμφισσας, και εντός ολίγου χρόνου καταλαμβάνει την Ελάτεια. Την άνοιξη του 338 π.Χ. κυριεύεται η Άμφισσα. Το καλοκαίρι έρχεται η πτώση της Ναυπάκτου και προς τα τέλη του θέρους η μάχη της Χαιρώνειας.
Ακολουθεί η ειρήνη με τους Βοιωτούς, τους Αθηναίους και άλλα ελληνικά κράτη. Το φθινόπωρο ο Φίλιππος έρχεται στην Πελοπόννησο και στις αρχές του 337 π.Χ. δημιουργείται η συμμαχία της Κορίνθου. Το θέρος (ή την άνοιξη) αυτού του χρόνου, ο Φίλιππος παντρεύεται την Κλεοπάτρα. Το επόμενο έτος εκστρατεύει εναντίον των Ιλλυριών του Πλευρία, ενώ ταυτόχρονα μια μακεδονική δύναμη, υπό τον Παρμενίωνα, εισβάλλει προδρομικά στην Ασία. Τα μέσα του θέρους ο σαρανταεφτάχρονος βασιλιάς δολοφονείται στις Αιγές, έπειτα από είκοσι τρία χρόνια εξουσίας.
Αυτές τις δύο δεκαετίες, ο Φίλιππος νίκησε τους Ιλλυριούς του Βάρδυλι (και άλλους), επανένωσε τους Λυγκηστές και τα άλλα φύλα της άνω Μακεδονίας με τους Μακεδόνες, καταργώντας τώρα τις ιδιαίτερες βασιλείες τους. Επιπλέον, κατέκτησε ολόκληρη την περιοχή πέρα από την Πελαγονία και τη Δερρίοπο ως τη Λυχνιδό. Προσάρτησε ακόμη την περιφέρεια των Πρεσπών (Βρυγηίδων λιμνών) στο κράτος του. Προς ανατολάς προώθησε τα όρια του μακεδονικού βασιλείου μέχρι τον Νέστο ώς τα όρη Κερκίνη και Όρβηλος, ενώ προχώρησε πιο πάνω από τα Σκόπια (Σκούπους), την πρωτεύουσα του Βάρδυλι. Βέβαια, δεν ενσωμάτωσε στο βασίλειό του ούτε τα ιλλυρικά και θρακικά κράτη ούτε και την Παιονία τα εν λόγω κράτη αυτοδιοικούνταν με τους δικούς τους εθνικούς βασιλείς (τον Κλείτο, γιο του Βάρδυλι, για παράδειγμα, στη Δαρδανία). Έτσι, ολόκληρη η χερσόνησος του Αίμου στο βόρειο τμήμα της, από το Ιόνιο και το Αιγαίο ως τον Ίστρο/ Δάνουβι, ήταν μακεδονική, στα μέσα του 336 π.Χ.
Αναδιοργάνωση του στρατού
Στα χρόνια του Φιλίππου αρχίζει να χρησιμοποιείται για το μακεδονικό πεζικό ο όρος φάλαγγα. Εδώ οφείλουμε να πούμε ότι ο Φίλιππος ασχολήθηκε, στο ξεκίνημα της βασιλείας του, με την αναδιοργάνωση του στρατού και μέσα σ’ έναν χρόνο ολοκλήρωσε τον ανασχηματισμό του ή ορθότερα την επανίδρυσή του, όπως μας βεβαιώνει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (16. 3). Το αναδιοργανωμένο εκείνο πεζικό, το οποίο συνολικά ονομαζόταν φάλαγγα (Αρριαν. Β’ 8, ανέπτυσσεν αεί το κέρας ες φάλαγγα, άλλην και άλλην τάξιν των οπλιτών παράγων, ο Αλέξανδρος παρέτασσε πάντα τον στρατό σε φάλαγγα, τοποθετώντας τις ταξιαρχίες τη μια μετά την άλλη), αποτελούσαν τάξεις. Μία τάξις (ταξιαρχία κατά τον σημερινό προσδιορισμό και όχι τάγμα, όπως φαίνεται από τον αριθμό των ανδρών που αποτελούσαν την εν λόγω μονάδα) είχε περί τούς χιλίους πεντακόσιους άνδρες, οι οποίοι κατάγονταν πάντα από κάποια συγκεκριμένη περιοχή της Μακεδονίας...
Για τη σάρισαΌπλο συνηθισμένο και χαρακτηριστικό της μακεδονικής φάλαγγας ήταν η σάρισα, δόρυ μακρύ, που έφτανε σε μήκος τα πεντέμισι μέτρα. Η σάρισα θα πρέπει να ήταν εφεύρημα και καινοτομία του Φιλίππου, γιατί αν την κατείχε ενωρίτερα το μακεδονικό πεζικό, θα το γνωρίζαμε. Η σάρισα απαιτούσε, λόγω του μήκους της, τη χρήση και των δύο χεριών του πεζού στρατιώτη, κι έτσι προέκυψε φυσιολογικά η μικρότερη και ελαφρότερη ασπίδα, η οποία είχε διάμετρο εξήντα εκατοστών περίπου.
Η ασπίδα ήταν περασμένη στο αριστερό χέρι του στρατιώτη, το δεξί κρατούσε τη σάρισα και το αριστερό βοηθούσε το δεξί στον χειρισμό του μακρότατου εκείνου δόρατος. Ο Πολύαινος (4. 2, 10), αναφερόμενος στην εκπαίδευση του μακεδονικού στρατού από τον Φίλιππο, μιλάει και για τον οπλισμό του, οι άνδρες του Φιλίππου έπαιρναν μέρος σε μακριές πορείες πάνοπλοι, με τις περικνημίδες, τις ασπίδες, τις σάρισες και τα κράνη τους, κουβαλώντας παράλληλα και τα εφόδια που χρειάζονταν.
Αλλαγή της οικονομίας του βασιλείου
O Φίλιππος ανέτρεψε σε πολλά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των Μακεδόνων, ενώ άλλαξε ριζικά και την οικονομία του βασιλείου. Κατ’ αρχήν είναι ο πρώτος Μακεδών βασιλιάς που έκοψε χρυσό νόμισμα -ώς αυτόν μόνο αργυρά ήταν τα νομίσματα των Αλεξάνδρου Α’, Περδίκκα Β’, Αρχελάου, Αμύντα Γ’ και Περδίκκα Γ’. Όπως μας λέει και ο Διόδωρος (16, 8), αναφερόμενος στους Φιλίππους: [...] Τα δε μεταλλεία χρυσού που υπήρχαν στην περιοχή κι ήταν εντελώς απλά και άνευ αξίας ως προς την κατασκευή τους τόσο τα επαύξησε ώστε να του φέρουν προσόδους μεγαλύτερες από χίλια τάλαντα, και απ’ αυτά γρήγορα σωρεύοντας πλούτο, μάλλον λόγω της ευπορίας του σε χρήμα, ώθησε σε μεγάλη υπεροχή το μακεδονικό βασίλειο.
Ο Μακεδόνας βασιλιάς όμως δεν ενδιαφέρθηκε μονάχα για τα ορυχεία της περιοχής των Κρηνίδων/ Φιλίππων, αλλά και για τις καλλιέργειες. Όπως προδίδει το όνομα της πόλης, ο τόπος εκεί ήταν γεμάτος πηγές. Στάσιμα νερά στα έλη και δάση εκτεταμένα εμπόδιζαν τόσο την εγκατάσταση κατοίκων όσο και τη γεωργία. Ο Θεόφραστος (CP 5. 14,5), αναφερόμενος στην πεδιάδα των Φιλίππων, όταν η περιοχή διατελούσε υπό τους Θράκες, λέει πως ήταν δασωμένη και ελώδης, αλλά υπό την εξουσία του Φιλίππου άλλαξε όψη· μόλις αποτραβήχτηκαν τα νερά και το έδαφος αποξηράνθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του, τότε και ολόκληρος ο χώρος καλλιεργήθηκε. Κατά τα φαινόμενα, όμως, αυτό δεν συνέβη μόνο στην πεδιάδα των Φιλίππων μα και αλλού, στην εποχή βέβαια του ίδιου καινοτόμου κατά πάντα βασιλιά.
Παιδεία, πολιτισμόςΗ παιδεία του Αλεξάνδρου Γ’ (και τα σχετικά μ’ αυτήν) είναι γνωστή. Αλλά και ο πατέρας δεν υπολειπόταν ως προς τον γιο. Όπως παρατηρεί ο Αιλιανός (Ποικίλη Ιστορία 4), ο Φίλιππος δεν ήταν καλός μόνο στα πολεμικά πράγματα, αλλά και παιδείαν ανδρειότατα ετίμα και Πλάτωνα δε ετίμησε και Θεόφραστον. Κατά τον Διόδωρο τον Σικελιώτη (16. 2, 2), μάλιστα, ο Φίλιππος φέρεται να μαθητεύει, ενόσω ζει όμηρος στη Θήβα, πλάι σ’ έναν πυθαγόρειο φιλόσοφο. [...]
Μπορεί να θεωρήσουμε, λοιπόν, ότι η κοινωνία της Μακεδονίας, ιδιαίτερα επί Φιλίππου Β’, ήταν αρκετά προηγμένη και πως τα συμπόσια και τα δείπνα οι μουσικοί αγώνες, οι θεατρικές παραστάσεις δεν αποτελούσαν την εξαίρεση αλλά τον κανόνα. Στα πολυπρόσωπα συμπόσια ή δείπνα τους οι Μακεδόνες, άρχοντες ή μη, συζητούσαν, άκουγαν υποκριτές, αοιδούς και μουσικούς και τρωγόπιναν σχεδόν κατά τον συνήθη στους Έλληνες τρόπο. Οι επιδόσεις τους ήταν καλές και στον χορό. Γνωρίζουμε τα ονόματα δύο μακεδονικών χορών, της καρπαίας και της τελεσιάδος.
Ψηφιοποίηση: MacedoniaHellenicLand.Eu
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Το Loutraki One σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά προτιμά τα Eλληνικά και όχι τα greeklish, το χιούμορ και όχι τις ύβρεις.
Επειδή το Loutraki One πιστεύει στη δύναμη του διαλόγου, αλλά όχι στην εμπαθή και στείρα αντιπαράθεση μόνο για το θεαθήναι, διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά σχόλια που είναι υπέρ το δέον υβριστικά ή άσχετα με το άρθρο, που αναφέρονται σε προσωπικά δεδομένα τoυ αρθρογράφoυ ή που δεν περιέχουν το e-mail του αποστολέα. Tο email των αποστολέων σχολίων δεν εμφανίζεται δημόσια.